Tag Archives: neuro

De minister van Sociale Zaken heeft de aftrap gegeven voor de week van de werkstress. Dit ministerie schrijft op haar website dat 2,7 miljoen werknemers in Nederland last zouden hebben van werkstress en dat de leidinggevende een belangrijke rol zou hebben in het voorkomen van werkstress. Prima initiatief! Persoonlijk denk ik dat de oplossing voor het omgaan met werkstress vooral zit in het duurzaam empoweren van de medewerker door hen te stimuleren in het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap met het brein in gedachten.

Werkstress betekent in eerste instantie vooral een gestrest brein. Een gestrest brein ontstaat omdat we eigenlijk niet adequaat reageren op een bepaalde situatie op het werk of in het privéleven. Vaak reageren hersenen op een zogenaamde bedreigende situatie alsof er concreet gevaar is. Dit is een automatische breinreactie. Dan maken we automatisch diverse stresshormonen aan die we eigenlijk alleen nodig hebben als er werkelijk gevaar is. Deze stresshormonen zorgen voor diverse lichamelijke reacties, zoals snellere hartslag, snelle ademhaling, vlekken in je nek, piekeren, boosheid of minder concentratie. (Maak je gedurende langere tijd deze stresshormonen aan, dan is de kans op een burn out aanwezig.)

Deze automatische reactie van het brein helpt niet om adequaat met een zogenaamde bedreigende situatie om te gaan. Want veel werksituaties zijn niet bedreigend. We gaan er alleen niet juist mee om. Onze hersenen kunnen namelijk niet zelf bepalen of iets echt bedreigend of gevaarlijk is. En veel werksituaties zijn niet gevaarlijk, ook al worden deze door het brein als gevaarlijk waargenomen. De keuze hoe je wilt reageren op deze situatie moet jij dus bewust maken. ERGO: Onze hersenen reageren niet adequaat maar wel automatisch met stress op bepaalde situaties. Gelukkig kunnen we onze hersenen trainen zodat ze anders op die situaties gaan reageren. De kern van dat andere reageren ligt in het ontwikkelen van persoonlijk leiderschap.

Persoonlijk leiderschap is de vaardigheid jezelf te leiden. Persoonlijk leiderschap met het brein in gedachten is jezelf leiden en jezelf ontwikkelen zodat je op een andere en meer effectievere manier op zogenaamde stressvolle situaties reageert. Door persoonlijk leiderschap reageer je niet meer onbewust en machteloos op een situatie maar je handelt vanuit je kracht op deze situatie. Deze manier van handelen zorgt er al voor dat je niet meer gestrest bent.

Het is eigenlijk eenvoudig om persoonlijk leiderschap te ontwikkelen. Twee zaken staan centraal, te weten: bewustzijn ontwikkelen, en je interne leider activeren.

1. bewustzijn ontwikkelen

Persoonlijk leiderschap begint met het ontwikkelen van bewustzijn. Het is belangrijk dat je leert bewust te voelen hoe je reageert op een bepaalde situatie. Je wilt het niet achteraf pas doorkrijgen, maar je wit het beseffen op het moment zelf. Dan heb je namelijk de keuze om te handelen op een situatie in plaats van te reageren.
Hoe ontwikkel je bewustzijn? Door te mediteren, door bezig te gaan met mindfulness, of yoga ontwikkel je bewustzijn. De kern is dat je leert je aandacht naar binnen te richten en dat je de ‘bewustzijnsspier’ ontwikkelt. Door dit frequent te oefenen ontstaat bewustzijn vanzelf. Hoe weet je dat bewustzijnsspier aan het groeien is? Dat ga je herkennen, omdat je op het moment zelf door hebt hoe het met je gaat.

2. interne leider activeren

Je interne leider staat voor een optimaal gebruik van je prefrontale cortex. Het staat voor acteren in plaats van reageren, het staat voor positieve emoties in plaats van negatieve emoties.
Hoe kun je je interne leider activeren? Het ontstaat onder andere door het herkennen van je stressreactie en deze te vervangen met een nieuwe reactie die vanuit je eigen waardensysteem komt. Als je vanuit je waarden leert handelen, is je motivatie namelijk intrinsiek.

Als je goed met stress wilt leren omgaan is het belangrijk dat medewerkers en leidinggevende enig basiskennis hebben van de werking van het brein. Want werkstress is primair een automatisch breinreactie op een zogenaamd bedreigende situatie.

Wist je dat twintig procent van onze energie naar het brein gaat? En dat van deze 20 procent er heel veel energie gebruikt wordt voor de gangbare hersenprocessen en emoties? Dit zijn de onbewuste en geprogrammeerde zaken. Men spreekt over percentages tussen de 80-100% (van deze 20 procent) en dan blijft er maar weinig energie over om bezig te gaan met echt belangrijke taken. Want voor die taken heb je een actieve energievolle prefrontale cortex nodig.

Door effectief met je brein om te gaan, zal je veel meer voor elkaar krijgen. Je zal dat beetje energie effectiever gaan toepassen voor de belangrijke leiderschapstaken. In dit blogartikel wil ik je graag deelgenoot maken hoe je zo goed mogelijk je breinenergie kan vrijspelen zodat je je prefrontale cortex optimaal in kunt zetten. De prefrontale cortex is het deel van het brein dat we als manager en professional veel zouden moeten gebruiken. Ik noem het de interne leider. Je eigen CEO. Daar zit de planning, het denkvermogen, de analyse, de mogelijkheid van zelfcontrole en zo voort. Het is daarom als eerste super belangrijk dat je leert zo weinig mogelijk energie te verliezen door inefficiënt gebruik te maken van je brein. Dit kan je bijvoorbeeld realiseren door te stoppen met multitasken. Ook is het belangrijk dat je leert hoe je snel je energie van je prefrontale cortex weer aan kunt vullen, zoals het nemen van pauzes, het doen van een dutje of een wandelingetje.

Het voedsel dat wij dagelijks eten, gaat dus ook grotendeels naar ons brein. De effecten van je voedsel op je brein zijn gigantisch. Gezonde voeding hoort ook zeker bij een optimaal gebruik van je breinenergie. Als je er meer van wilt weten, kijk dan naar deze video. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: het is erg belangrijk om bewustzijn te ontwikkelen. Oftewel je bewustzijnsspier te ontwikkelen. Bewustzijn heb je nodig om je eigen brein te managen en om ander, meer energiezuinig gedrag aan te leren. Dus mensen! Ga mediteren. Doe aan yoga of doe iets waardoor je je bewustzijnsspier ontwikkelt. Zonder voldoende bewustzijn functioneert je interne leider veel minder goed. Daardoor zal vaak het oude gedrag van je winnen.

Onze hersenen zijn vooral een emotioneel orgaan. Veel van onze emoties halen ons uit onze kracht. “Ik word er moe van”, is zo’n uitdrukking die prima aangeeft dat als we ons laten leiden door de emoties, we niet goed met onze energie omgaan. Hoe komt dat? Emoties zitten deels in ons limbisch systeem. Als de meeste energie naar het limbisch systeem gaat, zal het niet naar de prefrontale cortex kunnen gaan. Terwijl we daar de energie nodig hebben. Hoe moet je hier mee omgaan zodat je voldoende energie houdt? Herken je negatieve emoties en maak de keuze om je er niet door te laten leiden. Zorg voor meer positieve emoties. Positieve emoties zorgen over het algemeen voor het vrijspelen van energie.

Wie leidt ons? In veel gevallen zal de omgeving ons vooral leiden. Dit kost vaak veel energie! Daarom is het zo cruciaal dat leiders een kei worden in persoonlijk leiderschap! Dan komt de motivatie van binnenuit. Je richt je aandacht naar binnen en laat je leiden door wat je zelf echt belangrijk vindt. Leiders die handelen vanuit sterke persoonlijke waarden hebben meer energie beschikbaar. Dat is eigenlijk wel logisch. Als je je persoonlijke waarden helder en bewust hebt, dan heb je een blueprint klaar liggen van je gedragsnormen. Heb je tijdelijk minder energie dan kan je toch nog conform je eigen persoonlijke waarden leven en handelen. Want het mag duidelijk zijn dat als je niet handelt zoals je eigenlijk graag zou willen handelen, je dan energie verliest. Er gaat maar een klein deel van de energie naar een zeer belangrijk deel van het brein, naar de interne leider. Dit kan je beïnvloeden. Probeer daarom de komende tijd vooral je aandacht te leggen op een gezond brein. De goede prestaties komen dan vanzelf. Dat is de magie van het brein.

Recente doorbraken in de neurowetenschappen hebben het inzicht vergroot in de drijvende krachten achter al het menselijk gedrag, en hoe leiders deze inzichten kunnen gebruiken voor betere prestaties. Deze inzichten kan je ook gebruiken voor een betere communicatie.

Een betere communicatie is gebaseerd op vertrouwen. Door gesprekken te voeren met kennis van het brein zal je veel sneller vertrouwen kunnen opbouwen met je klanten, collega’s of medewerkers. Je gaat openhartiger communiceren. Door openhartige communicatie krijg je je mensen veel sneller mee en is er meer vertrouwen. Goede resultaten kunnen niet uitblijven!

Een van mijn klanten moest onlangs een keuze maken over het al of niet verlengen van een contract van een personeelslid. Ik merkte dat de keuze die gemaakt moest worden, vooral geleid werd door rationalisatie gebaseerd op schuld en angst. Een manager anno nu dient een kei te zijn in beslissingen nemen vanuit het hart. Goede beslissingen worden genomen vanuit kracht en dus vanuit het hart. Gelukkig is dat makkelijk te leren.

Voordat ik stil wil staan hoe we beslissingen nemen vanuit het hart, sta ik eerst stil bij hoe we nu vaak beslissingen nemen. Een belangrijke manier om beslissingen te nemen is door druk van buitenaf. Ik heb in het verleden regelmatig beslissingen genomen door druk van buitenaf. Ik ben ooit medicijnen gaan studeren, vanwege druk van ouders en vanwege dat een broer en zus dat ook hadden gedaan. Dus ik dacht toen, waarom niet? Ik ben heus dankbaar dat ik deze studie heb mogen volgen. Maar deze beslissing werd vooral genomen omdat mijn ouders dat graag wilden, door druk van buitenaf.

Als je erg boos bent, als je je schaamt of als je je schuldig voelt en je ook een  beslissing moet nemen, is het vaak niet een beslissing vanuit het hart. De kans is groot dat je je laat leiden door een negatieve emotie. De negatieve emotie bepaalt eigenlijk je beslissing. En zoals we weten is een negatieve emotie, zoals boosheid, schaamte en schuld erg veranderlijk. De ene dag ben je boos en de volgende dag kijk je er toch weer anders tegenaan. Vandaag ben je vol irritatie maar morgen kan die irritatie al weer weg zijn. Dit was zeker het geval bij het voorbeeld uit de inleiding. Deze klant werd vooral geleid door schuld.

Angst is een slechte raadgever. Toch nemen we veel beslissingen uit angst. Mijn klant was zeker bang om dit gesprek aan te gaan. Bang voor haar reactie, bang voor het aangaan van het meningsverschil en wellicht gewoon angst voor de angst. Angst is een slechte raadgever en kan zeker voorkomen dat je naar je hart luistert.

Dan zijn er nog mensen die proberen alles zo logisch mogelijk af te wegen en dan vanuit de logica een beslissing nemen. De voordelen en nadelen zetten zij op een rijtje en klaar is kees. Op zich is dit niet een slechte manier van beslissingen nemen. Echter hier schuilt ook het gevaar van achteraf rationalisatie. Veel mensen rationaliseren eigenlijk richting een bepaald besluit. In veel gevallen word je vooral door je ego geleid, en je ego trekt je als het ware uit je hartgevoel! Het hart wil in voorkomende gevallen eigenlijk iets anders zeggen.

Om met je hart besluiten te nemen moet je vooral zorgen dat je je eigen bewustzijn traint. Hoe meer bewustzijn je hebt, des te makkelijker je beslissingen kunt nemen met je hart. Met hart bedoel ik hier vooral onze innerlijke wijsheid, onze liefde naar onszelf en naar de ander. Ons hart is verbonden met onze innerlijke kracht. Door bezig te zijn met bewustzijnsontwikkeling word je steeds vaardiger om met je hart beslissingen te nemen.

We hebben allemaal een hart dat tegen ons spreekt. Helaas is vaak het ‘omgevingsgeluid’ te hard dat we ons hart niet goed genoeg kunnen horen. Hier bedoel ik mee dat je te veel door je gedachten en emoties laat leiden. Hierdoor worden je beslissingen vooral genomen vanuit negatieve emoties, omgevingsdruk of ons ratio. Door meer bewustzijn te hebben ga je het onderscheid zien tussen een hartbesluit of een besluit gebaseerd op negatieve emoties.

Ik merk zelf dat ik het best naar mijn hart kan luisteren en dat ik dus het meeste bewustzijn heb, als ik alleen in de natuur aan het wandelen ben. Een hele krachtige manier om besluiten te nemen met je hart is erg duidelijk hebben welke waarden je vooral een plek wilt geven in je besluitvorming. Ga op zoek naar je belangrijkste waarden en baseer je besluiten op grond van deze. Er is hier wel een probleempje. Veel mensen gaan twijfelen als ze hun eigen waarden centraal zetten. Dit komt omdat het anders voelt. Probeer je hier vooral bewust van te zijn en je niet door deze onzekerheid te laten leiden.

De klant uit de inleiding heeft uiteindelijk gekozen om het contract van het personeelslid niet te verlengen. Hij had door dat dat het beste besluit was. Hij werd zich bewust dat het verlengen van het contract lijkt op een hart besluit, maar dat dit bij deze medewerker vooral gebaseerd was op angst van de klant. Het ego in vermomming.

De titel van deze column is een citaat van Camus, en dit citaat inspireert mij bijzonder. Het geeft aan dat het erg moeilijk is om de persoon te worden die je eigenlijk bent. Voor mij geeft deze spreuk prima weer waar authenticiteit over gaat. Een authentiek leider handelt conform hij is. En blijft zijn hele leven bezig zich te ontwikkelen naar ultieme authenticiteit.

Het komt vaak voor dat de manier die wij toepassen om een doel te bereiken niet past bij onze manier van zijn en bij onze manier van kijken. Jung zei hierover: “Mensen worden neurotisch wanneer ze in een bepaald opzicht niet trouw aan zichzelf zijn wanneer ze van het pad afdwalen dat de natuur (of God) voor hen voorbeschikt had. Door naar de innerlijke stem te luisteren, die zich in dromen, fantasieën en andere afleidingen van het onbewuste manifesteerde, kan de verloren ziel de weg terugvinden.” Eigenlijk staat alles in deze zin waar authentiek leiderschap (niet) over gaat. Authentieke mensen zijn trouw aan zichzelf. Ben je niet trouw, dan dwaal je van je pad af.

Authentieke leiders zorgen dat hun handelen is gebaseerd op diepgewortelde, oorspronkelijke overtuigingen en waarden. Daarnaast zullen zij intensief bezig zijn om de relatie met de ander te baseren op eerlijkheid en oprechte verbinding. Authentiek wordt nog wel eens verward met spontaan reageren. Of je gevoel of emotie volgen. Dat is niet authentiek. Dat betekent in de meeste gevallen dat je geleid wordt door je ego. Authentiek zijn vereist dat je weet wie je bent. Dit is uiteraard gemakkelijker gezegd dan gedaan. Maar al te vaak is ons zelfbeeld volledig extern bepaald. Dan weten we niet wie we echt zijn. Maar we denken dat wel te weten. Het is gebaseerd op een grote reeks verwachtingen en overtuigingen, meestal onbewust. De kans is dan groot dat je acteert als de persoon die je denkt te moeten zijn. Daarnaast speelt er nog een ander fenomeen. Veel van onze beslissingen worden genomen door onze conditionering. Conditionering kan je zien als je programmering. Het is jouw manier hoe jij automatisch reageert op situaties. Dat valt ook prima uit te leggen aan de hand van ons brein. In ons brein zin netwerken aanwezig die primair bepalen hoe we reageren. Deze netwerken zijn niet onze authenticiteit. In de meeste gevallen representeren deze netwerken je conditionering. Gelukkig zijn hersenen plastisch, en kun je nieuwe netwerken maken.

Een leider moet de volgende zes kwaliteiten eigen maken.

Bewustzijn. De authentieke leider heeft een ruim bewustzijn. Bewustzijn is de vaardigheid je bewust te zijn van je omgeving, van jezelf, van de tijd. Door een ruim bewustzijn ben je in staat om jezelf te observeren door je aandacht naar binnen te richten.
Aandacht naar binnen. Belangrijk is dat je je aandacht naar binnen richt. Wij zijn gewend (met onze zintuigen) om ons voornamelijk op de buitenwereld te richten en daarop te reageren. Bij authentiek leiderschap richt je je aandacht naar binnen, leer je jezelf te observeren en aan de hand van je eigen zelfobservatie je te ontwikkelen en te handelen. Als je erover nadenkt is dat natuurlijk ook heel erg logisch, je wilt handelen vanuit je eigen authenticiteit, dan moet je weten wat echt belangrijk voor je is, en dat kan je weten door je aandacht naar binnen te richten en door naar jezelf te luisteren.
Zelfkennis. Authentieke leiders zijn zelfontwikkelde personen die zich bewust zijn van hun sterke punten, hun beperkingen en hun emoties. Ze kennen zichzelf goed.
Kwetsbaar. Een authentiek leider is niet bang voor zijn eigen kwetsbaarheid. Ze tonen hun ware zelf aan hun medewerkers en omgeving. Ze handelen niet op één manier in privé en op een andere manier in het openbaar; ze verbergen hun zwakheden en fouten niet. Een authentiek leider weet ook dat hij nooit klaar is met zichzelf ontwikkelen.
Waardengedreven. Wij worden vaak geleefd door onze gewoontes, door de druk van de omgeving, door onze gedachten en emoties. Meestal reageren we automatisch en onbewust. Een authentiek leider handelt bewust vanuit waarden. Hij realiseert zijn doelen, op een wijze die echt bij hem past. Het is dus van belang om de eigen persoonlijk waarden goed te kennen. En deze te vertalen naar gedrag, acties en gewoontes. Dit vergt veel lef, want je waarden kunnen echt anders zijn dan de gewoontes of cultuur van het bedrijf waarin je werkt.
Deze waarden vertaalt een authentiek manager ook naar de missie van zijn bedrijf of afdeling. Hij is daardoor erg mission driven.
Oprechte relatie met de ander. De relatie met de ander is eerlijk, oprecht en respectvol. Het doel van de samenwerking is een vertrouwelijke, veilige relatie vol met compassie en medeleven. De authentieke leider investeert in deze relatie.

Maar, eigenlijk is het niet logisch om te spreken over authentiek handelen ontwikkelen, want het zit al in ons. Het is beter om te spreken over je authenticiteit te ontdekken.

Mensen zijn na-apers. Daarom is voorbeeldgedrag zo cruciaal. Dat mensen zelfs je intentie na-apen, is nog niet zo lang bekend. Er is een onzichtbare en onbewuste verbinding aanwezig tussen de manager en medewerker, en tussen medewerkers onderling. Deze onzichtbare en onbewuste verbinding wordt opgezet door spiegelneuronen, de slimme cellen in onze hersenen.

Deze spiegelneuronen herkennen en pakken de intentie, acties en emoties van een ander automatisch op. Spiegelneuronen worden actief door observatie van een handeling van iemand anders. Naast het imiteren van het gedrag van de ander, vullen ze het gedrag van de ander ook aan. Spiegelneuronen worden bijvoorbeeld actief als je een emotie ervaart, en ook als een ander een emotie ervaart. Als je een ander verdrietig ziet, worden je eigen spiegelneuronen actief, en daardoor kan je ook verdriet ervaren. We hoeven dat niet te bedenken, we ervaren dat de ander verdrietig is.

Spiegelneuronen zijn daarom voor leiders van groot belang, want medewerkers, klanten en collega’s zijn per definitie via de spiegelneuronen verbonden, als een wifiverbinding, met de manager. Ten goede en ten kwade. Als een manager slechte intenties heeft, kunnen anderen dit onbewust ervaren via de spiegelneuronen. We kunnen beter de spiegelneuronen positief inzetten! Als jij een manager bent die vol enthousiasme en passie naar zijn werk gaat, zullen de spiegelneuronen van je medewerkers ook makkelijker deze positieve houding oppakken. Als je in staat bent om het neurale spiegelnetwerk bij je medewerkers te activeren, dan zullen hun acties waarschijnlijk meer in overeenstemming zijn met je intenties en emoties. Hoe dichter jij bij jezelf bent, des te meer je passie en enthousiasme gaan spreken! En de spiegelneuronen zorgen ervoor dat ze deze automatisch overnemen! Daarom is het werken met waarden zo krachtig!

Een van de beslissende voorwaarden van vertrouwen en veiligheid is authenticiteit. Dit kan je wellicht verklaren met de spiegelneuronen in je achterhoofd. Deze neuronen nemen ook de intenties van iemand waar. Spiegelneuronen worden actief als je waarneemt dat anderen actie ondernemen. Als deze intenties niet overeenkomen met wat het logischerwijs mag verwachten, dan treedt er gevaar op. Het pijnnetwerk van het brein wordt geactiveerd. Een medewerker voelt zich niet veilig en is op zijn qui-vive. Als het pijnnetwerk geactiveerd word, zijn de medewerkers minder actief, minder productief, minder creatief. Daarom is het goed contact maken met wat je echt belangrijk vindt en dat terug te laten zien in je gedrag zo krachtig. Authenticiteit zorgt ervoor dat je oprechtheid door je omgeving wordt ervaren.

Spiegelhormonen zorgen ervoor dat anderen je gedrag gaan imiteren (en dat jij het gedrag van anderen na-aapt. )Vaak wordt gezegd dat een organisatie wordt zoals zijn baas is. De kans is groot dat dit op waarheid berust en deels te verklaren valt vanuit de spiegelneuronen. Daarom is authentiek leiderschap zo krachtig! Des te meer authentiek, transparant en verantwoordelijk je bent, des te meer men je zal vertrouwen.

Meer weten over leiderschap en de rol van hersenen/het brein hierin? Lees Neuroleiderschap (isbn 9789492221209).