Het was het afgelopen half jaar druk voor specialisten die zich bezig houden met crisiscommunicatie. Toeval of niet, vooral veel politici liepen behoorlijke schade op als het gaat om hun geloofwaardigheid. In kwesties waarin deze mensen verzeild raakten, speelde ethiek een grote rol.

Oud staatssecretaris Robin Linschoten ‘vergat’ belasting te betalen. De rechter gaf hem zelfs een celstraf. Partijvoorzitter van de VVD, Henry Keizer, ging ‘over lijken’ om veel geld te verdienen, totdat Follow the Money zijn uitvaartzaakjes uitploos. Camiel Eurlings beschouwde mishandeling, waarbij zijn ‘slachtoffer’ flinke fysieke schade opliep, als een handgemeen. Cailin Kuit, de rechterhand van Sylvana Simons, die met de politieke partij Bij1 meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam, loog over haar beroep als psychiater. Ook minister van buitenlandse zaken Halbe Zeilstra loog. Hij zou jaren geleden in de Datsja (buitenhuis) van Poetin hebben gehoord over diens ideeën van een Groot-Rusland, terwijl Zijlstra daar niet bij aanwezig was. Dit zijn nog lang niet alle voorbeelden.

Wanneer ethiek een rol speelt, en de waarheid niet zo nauw wordt genomen, ontstaat er vroeg of laat een mediacrisis. De persoon of organisatie die hierin terechtkomt, laat over het algemeen een patroon zien van verstoppen, ontkennen, jokken, aanvallen en het kiezen van de slachtofferrol (VOJAS). Overigens niet altijd in deze volgorde. Niet in elke crisis worden alle fasen doorlopen. Het patroon ziet er als volgt uit:

Verstoppen: Bestuurders of verantwoordelijke leidinggevenden zijn niet bereikbaar voor de pers. Men is het nog aan het uitzoeken of er is een onderzoek ingesteld. Het is wachten op de uitkomsten. En dan maar hopen dat er wat ergs gebeurt in de wereld waardoor de eigen sores overwaait. Eurlings hield het maar liefst tweeëneenhalf jaar vol voordat hij excuses maakte. Dat is op zich al een prestatie. Kuit kreeg de kans om uit te leggen hoe het nu precies zat, maar koos ervoor om zichzelf in haar huis op te sluiten met de gordijnen dicht. Dat leidde uiteindelijk tot een zeer genant televisieoptreden van Simons omdat zij een verslaggever van Pownews tegen het lijf liep toen ze bij Kuit aanbelde. Kuit trok zich uiteindelijk terug als kandidaat.

Ontkennen:  Linschoten ontkende voor de rechter dat hij het met opzet had gedaan. “Ik ben slordig geweest omdat ik me nooit met mijn administratie heb bezig gehouden.” Eurlings begon met het ontkennen van het ‘handgemeen’. Tijdens de zomerspelen van 2016 zei hij: ‘Mensen die mij kennen, weten dat ik zo niet in elkaar zit’.

Jokken: Als het ontkennen niet langer lukt, gaat men over tot relativeren. Of er wordt omheen gedraaid. Halbe Zijlstra gaf toe dat hij inderdaad nooit in het beroemde buitenhuis was geweest. Maar alles wat hij had verteld over de uitspraken van Poetin, had hij van een bron die daar fysiek aanwezig was. Dus inhoudelijk klopte volgens Zijlstra het verhaal wél. Halbe had deze bron (die een topman van Shell bleek te zijn) willen beschermen. Toen deze persoon werd gebeld om dit te checken, werd zijn verhaal voor een gedeelte ontkend.

Aanvallen: Het is de schuld van de media, de overheid, de voorganger, de klokkenluider, enzovoorts. Deze schade zal worden verhaald op betrokken personen of instellingen. De medewerker of bestuurder die hiervoor verantwoordelijk is, wordt op non-actief gesteld. Linschoten gaf de schuld aan zijn boekhouder en Keizer weigerde op de persbijeenkomst meerdere journalisten de toegang. Zij waren alleen maar uit op zijn ondergang.

Slachtofferrol: Veel personen of organisaties die in de fout zijn gegaan, kiezen al snel de rol van slachtoffer. Zij zeggen bijvoorbeeld dat zij onheus worden bejegend door de pers of de betreffende aanklager. Toen Keizer aftrad als partijvoorzitter van de VVD, hield hij vol dat hij het vertrouwen had verloren door alle ophef ontstaan in de media.

In het glazen huis waarin we werken en leven, is je ethisch gedragen en uitlaten inmiddels een vereiste. VOJAS zorgt uiteindelijk voor (nog) meer ellende en je komt er niet meer mee weg. Vervolgens werkt zo’n kwestie nog heel lang na, want als je het vertrouwen eenmaal hebt verloren, kun je helemaal opnieuw beginnen.  Je bent het tegenwoordig kwijt voordat je er erg in hebt.